Nobel là giải thưởng quốc tế do Quỹ Nobel tại Stockholm lập ra từ năm 1901 dựa trên tài sản của Alfred Nobel, nhà phát minh kiêm doanh nhân Thụy Điển.
Giải thưởng được trao thường niên cho những cá nhân và tổ chức có cống hiến nổi bật trong các lĩnh vực Y học, Hóa học, Vật lý, Văn học, Hòa bình.
Năm 1968, Ngân hàng Trung ương Thụy Điển lập ra Giải thưởng của Ngân hàng Thụy Điển cho Khoa học kinh tế để tưởng nhớ Nobel, còn gọi là giải Nobel Kinh tế. Mỗi giải thưởng gồm huy chương, bằng chứng nhận cá nhân và một khoản tiền thưởng. Từ năm 1901-2017, giải thưởng đã được trao 585 lần cho 923 cá nhân và tổ chức trên thế giới.
Nobel Y học 2018
Ủy ban Giải thưởng Nobel thuộc Viện Karolinska của Thụy Điển công bố người thắng giải Nobel Y học (tên chính thức là Nobel Y Sinh) năm 2018 vào lúc 16h30 ngày 1/10 (giờ Hà Nội). Theo đó, hai nhà khoa học James P. Allison và Tasuku Honjo được trao giải vì công trình nghiên cứu điều trị ung thư bằng cơ chế ức chế miễn dịch âm tính.
Giải Nobel Y Sinh 2018 được trao cho hai nhà nghiên cứu về hệ miễn dịch James P. Allison, người Mỹ, và Tasuku Honjo, người Nhật Bản. Ảnh: Twitter/Nobel Prize.
Ủy ban Nobel cho biết các công trình của 2 nhà khoa học, một người Mỹ và một người Nhật Bản, đã tìm ra cách lợi dụng hệ thống miễn dịch, giải phóng cơ chế ức chế tế bào miễn dịch để chống lại tế bào ung thư. Các phát kiến của họ đã mở ra nguyên lý mới cho việc điều trị bệnh này.
Nhà miễn dịch học James P. Allison, 70 tuổi, người Mỹ, nghiên cứu về một loại protein (CTLA-4) có chức năng như một cái “phanh” ức chế hệ miễn dịch. Ông nhận ra tiềm năng của việc thả “phanh” protein này và kích thích khả năng của các tế bào miễn dịch T trong việc chống lại khối u.
Ông Allison là giám đốc hội đồng cố vấn khoa học của Viện Nghiên cứu Ung thư (CRI). Trước khi nhận giải Nobel Y học 2018, ông dành nhiều năm nghiên cứu về cơ chế phát triển và kích hoạt tế bào T. Ông cũng là nhà khoa học đầu tiên tìm ra cách tách chuỗi protein phức tạp của kháng nguyên thụ thể tế bào T.
Trong khi đó, nhà miễn dịch học Tasuku Honjo, 76 tuổi, người Nhật Bản phát hiện ra một loại protein (PD-1) trong tế bào miễn dịch cũng có khả năng ức chế, nhưng với cơ chế hoạt động khác loại protein trên. Các liệu pháp dựa trên phát hiện này được chứng minh là rất hiệu quả trong việc điều trị ung thư.
Theo thông tin từ tài khoản Twitter chính thức của Ủy ban Nobel, trước giờ công bố giải thưởng, ông Thomas Perlmann, tổng thư ký Ủy ban Nobel, đã gọi điện thông báo kết quả cho người thắng giải. Có vẻ đó là ông Honjo, vì Guardian cho biết Ủy ban Nobel đã không thể liên hệ Allison trước khi công bố giải thưởng.
Trong lúc giải Nobel Y học được công bố ở Thụy Điển, tại Đại học Kyoto, ông Honjo được bao vây bởi các đồng nghiệp chúc mừng.
Nobel Vật lý 2018
Giải Nobel Vật lý 2018 được trao cho nhà nghiên cứu Arthur Ashkin, Gérard Mourou và Donna Strickland cho những phát minh đột phá trong lĩnh vực vật lý laser, theo Guardian. Giải thưởng được Göran K. Hansson, Tổng thư ký của Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, công bố vào lúc 16h55 theo giờ Hà Nội. Học giả đoạt giải sẽ giành được phần thưởng trị giá 1 triệu USD.
Arthur Ashkin, nhà vật lý học người Mỹ, được trao một nửa giải thưởng nhờ phát minh nhíp quang học, một loại bẫy ánh sáng cho phép ánh sáng điều khiển những hạt nhỏ. Nhíp quang học của Ashkin giữ chặt các hạt, nguyên tử và phân tử bằng ngón tay laser. Thiết bị có thể kiểm tra và điều khiển virus, vi khuẩn và tế bào sống khác mà không gây tổn thương, tạo cơ hội quan sát và kiểm soát các tổ chức sống.
Hai nhà vật lý Gérard Mourou (người Pháp) và Donna Strickland (người Canada) nhận nửa giải thưởng còn lại cho phương pháp tạo ra những xung quang học siêu ngắn với cường độ mạnh. Kỹ thuật này có tên Khuếch đại xung laser cực ngắn hay CPA. Chùm laser sắc bén có thể cắt hoặc khoan lỗ qua nhiều vật liệu khác nhau với độ chính xác cực cao, ngay cả với vật chất sống. Kỹ thuật giúp thực hiện những ca phẫu thuật mắt cho hàng triệu người mỗi năm.
Phát minh đoạt giải Nobel năm nay đã cách mạng hóa ngành vật lý laser, giúp giới nghiên cứu khám phá các đồ vật cực nhỏ và quá trình diễn ra siêu nhanh. Những thiết bị cực chính xác này giúp mở ra lĩnh vực nghiên cứu mới, có nhiều ứng dụng trong công nghiệp và y học.
Strickland ở Đại học Waterloo, Ontairo, trở thành người phụ nữ đầu tiên giành giải Nobel Vật lý từ khi Maria Goeppert Mayer nhận được vinh dự này vào năm 1963 cho nghiên cứu về kết cấu vỏ hạt nhân. Bà là người phụ nữ thứ ba trong lịch sử đoạt giải Nobel Vật lý danh giá.
Năm ngoái, giải thưởng được trao cho ba nhà nghiên cứu Rainer Weiss, Barry Barish và Kip Thorne với phát hiện về sóng hấp dẫn, những gợn sóng trong trường không – thời gian, sinh ra từ những sự kiện dữ dội như hố đen sáp nhập.
Nobel Hóa Học 2018
Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển tại Stockholm đã công bố tên chủ nhân của giải Nobel Hóa học năm 2018. Theo đó, giải Nobel hóa học trao cho 2 công trình, một của nhà khoa học Frances H. Arnold (Mỹ) với nghiên cứu về “kiểm soát tiến hóa của enzyme”, và một của 2 nhà khoa học George Smith (Mỹ) và Gregory Winter (Anh) với nghiên cứu về phương pháp “phage dislay” – công nghệ sử dụng thay đổi và chọn lọc di truyền nhằm tạo ra một loại protein và kháng thể trị bệnh.
Công trình của bà Arnold có thể giúp tạo ra các protein xúc tác phản ứng hóa học có công dụng trong việc chế tạo nguyên liệu sản xuất ra mọi thứ từ nhiên liệu sinh học cho đến dược phẩm. Trong khi đó, công trình của ông Smith đã sử dụng “phage display” để tạo ra protein mới. Nghiên cứu của ông Winter đã mở đường cho việc sử dụng phương pháp “phage display” để sản xuất kháng thể có thể trung hòa độc tố, chống lại các bệnh tự miễn dịch và chữa bệnh ung thư di căn.
Bà Frances Arnold, 62 tuổi, hiện là Giáo sư Kỹ thuật Hóa học, Sinh học và Hóa sinh tại Viện Công nghệ California, Mỹ. Bà đã trở thành người phụ nữ thứ 5 trong lịch sử đạt giải Nobel Hóa học. Ông George Smith hiện là giáo sư Đại học Missouri ở Columbia, Mỹ, trong khi ông Gregory P. Winter hiện đang làm việc tại Phòng Thí nghiệm Sinh học Phân tử MRC ở Cambridge, Anh.
Năm ngoái, 3 nhà khoa học Jacques Dubochet, Joachim Frank và Richard Henderson đã được trao giải Nobel Hóa học nhờ những đóng góp của họ trong việc phát triển kính hiển vi electron nhiệt độ thấp cho các cấu trúc phân giải cao của phân tử sinh học trong dung dịch. Phát kiến này đã “đưa lĩnh vực sinh hóa vào kỷ nguyên mới”, theo thông báo của Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển.
Các giải Nobel do Alfred Nobel, một doanh nhân và là nhà phát minh người Thụy Điển, trong đó nổi bật nhất là phát minh về thuốc nổ, sáng lập. Giải Nobel đầu tiên được trao tặng lần đầu tiên vào năm 1901, năm năm sau khi ông Nobel qua đời.
Ban đầu giải thưởng chỉ có 5 hạng mục bao gồm các lĩnh vực Vật lý, Hóa học, Y học, Văn học và Hòa bình. Đến năm 1968, Ngân hàng Thụy Điển đã đưa thêm vào một giải về lĩnh vực kinh tế.
Theo nguyện vọng của Alfred Nobel, giải Nobel Hòa Bình được quyết định bởi Ủy ban Giải Nobel Na Uy do Quốc hội Na Uy lập ra. Trong khi đó, các giải Nobel khác được trao tại Thụy Điển và do Viện Hàn lâm khoa học Thụy Điển quyết định.
Hiện tại, mỗi giải thưởng Nobel bao gồm một huy chương vàng, một giấy chứng nhận và số tiền thưởng trị giá 9 triệu kronor Thụy Điển (tương đương 1 triệu USD), theo New York Times.
Nobel Kinh tế 2018
Giải Nobel Kinh tế 2018 đã thuộc về William Nordhaus và Paul Romer vì đã phát triển phương pháp để giải quyết vấn đề phát triển bền vững và phúc lợi của người dân trên toàn cầu.
Giải Nobel Kinh tế 2018 thuộc về 2 nhà khoa học William Nordhaus (Đại học Yale, Mỹ) và Paul Romer (Đại học New York, Mỹ) vì đã phát triển phương pháp để những giải quyết nghiêm trọng bậc nhất trong thời đại của chúng ta: phát triển bền vững và phúc lợi của người dân trên toàn cầu.
“William D. Nordhaus and Paul M. Romer đã tạo ra các phương pháp để giải quyết một số vấn đề cơ bản và cần kíp nhất trong thời đại chúng ta: làm thế nào để đạt được tăng trưởng kinh tế bền vững và duy trì liên tục lâu dài”, đại diện Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển nói trong lễ công bố giải thưởng hôm 8/10 tại Stockholm.
Theo Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, ông Nordhaus được trao giải vì công trình nghiên cứu về những thiệt hại gây ra do biến đổi khí hậu, trong khi ông Romer được vinh danh vì nghiên cứu làm thế nào để đạt được tăng trưởng kinh tế lành mạnh.
Giáo sư Justin Wolfers của Đại học Michigan lưu ý rằng giải Nobel Kinh tế 2018, tôn vinh các công trình hướng đến tăng trưởng bền vững và không đánh đổi môi trường, được công bố đúng lúc Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) khuyến cáo rằng giai đoạn từ nay đến năm 2030 là tối quan trọng cho việc ngăn chặn biến đổi khí hậu, qua thời điểm đó mọi việc sẽ muốn.
Nobel Hòa bình 2018
Giải thưởng gây chú ý bậc nhất trong hệ thống giải Nobel đã thuộc về bác sĩ Denis Mukwege người Congo và cô Nadia Murad, nạn nhân của IS, vì những nỗ lực chấm dứt bạo lực tình dục.
Giải thưởng Nobel Hòa bình đã thuộc về Denis Mukwege và Nadia Murad vì những nỗ lực chấm dứt việc sử dụng bạo lực tình dục như một vũ khí chiến tranh và xung đột vũ trang, theo tuyên bố của Ủy ban Nobel Na Uy hôm 5/10.
Hai chủ nhân giải Nobel Hòa bình 2018. Ảnh: Ủy ban Nobel Na Uy.
“Cả hai đều đã liều lĩnh với tính mạng của mình khi dũng cảm đấu tranh với tội ác chiến tranh và giành lại công lý cho nạn nhân”, đại diện Ủy ban Nobel Na Uy nói trong lễ công bố giải thưởng.
Việc sử dụng bạo lực tình dục như vũ khí chiến tranh đã diễn ra trong nhiều thế kỷ, nhưng gần đây mới được thừa nhận là tội ác chống lại loài ngoài với Nghị quyết 1820 của Liên Hợp Quốc năm 2008.
Giải thưởng được công bố vào lúc phong trào #MeToo, phong trào chống lạm dụng tình dục trên toàn thế giới, đánh dấu một năm ra đời. Một năm qua, liên tiếp những cáo buộc về lạm dụng tình dục, hiếp dâm và quấy rối đã “hạ bệ” nhiều người đàn ông quyền lực.
Tổng hợp từ nhiều nguồn